ਗਲੋਬਲ ਸਿੱਖ ਕੌਂਸਲ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਵੈਬੀਨਾਰ
ਸਿੱਖ, ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ (19/20 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2023 ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ) ‘ਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸਿੱਖੀ ਸਕਾਲਰਜ਼ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੇ ਨੋਟਸ
ਸੈਸ਼ਨ 1 ਅਤੇ 2
1) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਅੰਤਮ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੁਣਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰ-ਅੱਖਰ ਵਿਚ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਇਸ ‘ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੇ ਜਾਂ ਨਾ ਕਰੇ।
2) ਸਿੱਖ ਦਾ ਅੰਤਮ ਉਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ (ਸੱਚ) ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ (ਕੁਦਰਤ) ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਿਰਾਕਾਰ ਹੈ, ਭਾਵ, ਨਿਰਾਕਾਰ (ਨਿਰੰਕਾਰ)। ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਕੇਵਲ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਪਰਮੇਸਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਨਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।
3) ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਸਿੱਖ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੀ (ਹਉਮੈ) ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਰਸਮ/ਕਰਮਕਾਂਡ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ), ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਾਏ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ।
4) SGPC ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ “ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ” ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਹੋਣ। ਸਿੱਖ ਦੀ ਇਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਈ ਸਮੂਹ ਜਿਵੇਂ ਸਿੰਧੀਆਂ, ਨਾਨਕਪੰਥੀ, ਸਤਨਾਮੀਆਂ, ਉਦਾਸੀਆਂ, ਨਿਰਮਲੇ ਆਦਿ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ।
5) ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀਮਤ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪੀਰ ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ, ਗਨੀ ਖਾਂ, ਨਬੀ ਖਾਂ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ, ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉੱਘੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਾਂਗੇ ? ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਦੀ ਇੱਕ ਐਸੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
6) ਸਿੰਘ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜਾਤ/ਧਰਮ/ਪਿਛਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ/ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਆਦਿ ਨੂੰ ਤਿਆਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਾਲਸਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਕਮਿਊਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਪਾਹੁਲ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਘ ਕੇਵਲ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਿੰਘ ਲਫਜ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੰਡੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਨਹੀਂ ਲਈ ਹੈ।
7) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਮੌਤ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਣਾ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵਿਚੋਲਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।
8) ਇਸ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਸਿੱਖਾਂ/ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨ/ਸਮੂਹ/ਇਕੱਠ/ਸੰਗਤ/ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
9) ਖਾਲਸਾ ਇੱਕ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਡਿਗਰੀ ਜਾਂ ਉਪਨਾਮ ਨਹੀਂ। ਖਾਲਸੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਵੈਤ ਨਹੀਂ। ਸਿੰਘ, ਕੌਰ, ਗੁਰਸਿੱਖ, ਗੁਰਮੁਖ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਹਨ।
10) ਸਿੰਘ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
11). ਇੱਥੇ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ/ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਗੁਣ ਹਨ।
Notes on Global Sikhi Scholars seminar on Sikh, Singh and Khalsa (Held on April 19/20, 2023)
Session 1 & 2
1. According to Sri Guru Granth Sahib, a Sikh is a person, who is in search of ultimate Truth. To accomplish his ambition, he listens to the message of Guru, follows teachings of Guru in letter and spirit, firmly believes it and tries to change his way of life as per the message of his Guru.
However these days everyone born in a Sikh family calls themselves a Sikh regardless if the follow Guru’s teaching or not.
2. Sikh’s ultimate aim is to search the God (Truth) and be in unison with Him or more precisely with His creation (Nature), God is Nirakar, i.e., formless (Nirankar). Nobody can see Him. One can only see Him through His creation. So, if you love God’s creation, you are actually loving God. Whereas, Mamukh term is used for a person, who does not follow the teachings of Guru, but follows his own instinct.
3. For that purpose, Sikh, following message of Guru, sheds his own self (ego), is always and at all times attached with Almighty God through its Nature, follows no rituals, sacrifices himself (sheds his ego), sincerely follows the path as ordained by Guru.
4. SGPC in its document “Sikh Rehat Maryada” has given the definition of Sikh which is exclusive, and it limits it to people with certain belief to be branded as Sikh. This definition of Sikh is not in line with the definition given in Sri Guru Granth Sahib. Definition of Sikh as per Sikh Rehat Maryada has resulted various groups like Sindhis, Nanakpanthis, Satnamis, Udasis, Nirmalas etc. to move out of Sikhi fold.
5. If we limit Sikhi as per the definition of Rehat Maryada of SGPC, how do we define Pir Budhu Shah, Ghani Khan, Nabi Khan, Bhai Mardana, Bhai Nand Lal and many more eminent historical Sikh personalities. An inclusive definition of Sikh is given in Sri Guru Granth Sahib, which does not exclude any group but just includes everybody following a set of principles.
6. Singh is he who sheds his caste/creed/previous social status/religious belief etc. and formally joins a commune known as Khalsa. This is done after taking Pahul in a specially organized ceremony. It is very important to know here that Singh is attached to commitment to ideology and not only the outer look.
It is recognized that Singh was and is also used by other people who were not Sikhs and it is still used by those who have not taken Khanday Di Pahul.
7. Definition of Khalsa as given by Bhagat Kabir ji in Sri Guru Granth Sahib is a person who is liberated from fear of death and has learnt to love and be one with God. He becomes directly attached to God and has no middleman.
8. So Khalsa is nothing but a commune /group/gathering/Sangat/congregation of Sikhs/Singhs. It is also referred as Khalsa Panth or Sikh Qaum
9. Khalsa is a character, not a degree or surname. Do not believe in rituals. No duality in mind. Singh, Kaur, Gursikh, Gurmukh, and Khalsa are synonymous.
10. One should first become Sikh, before aiming to become Singh.
11. Here it is important to note that an individual Singh has all the qualities of Khalsa, like water in a small container has the same qualities as water in a big reservoir.
