ਮਃ ੫ ॥
ਫਰੀਦਾ ਉਮਰ ਸੁਹਾਵੜੀ ਸੰਗਿ ਸੁਵੰਨੜੀ ਦੇਹ ॥
ਵਿਰਲੇ ਕੇਈ ਪਾਈਅਨਿ੍ਹ ਜਿਨ੍ਹਾ ਪਿਆਰੇ ਨੇਹ ॥ਮਹਲਾ ੫ : ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ ਅੰਗ ੯੬੬ (966)
ਭਗਤ ਫਰੀਦ ਜੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੌਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵੀ ਸੋਗਣਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਰੋਗ-ਰਹਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਇਕੋ ਸੱਚੇ ਮਾਲਕ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੇਹੇ ਇਨਸਾਨ ਕੋਈ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
14 ਜਨਵਰੀ, 1705 : ਮੁਕਤਸਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਤੇ ਬੇਦਾਵਾ ਪਾੜਿਆ
ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ (ਮੁਕਤਸਰ) ਵਿਖੇ, 14 ਜਨਵਰੀ, 1705 ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਲਿਖ ਕੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ, ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਬੇਦਾਵਾ ਪੜਵਾ ਕੇ ਟੁਟੀ ਗੰਡਾਈ ਗਈ ।
ਇਹ 40 ਸਿੰਘ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੁਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਬੇਦਾਵਾ – ਲਿਖ ਕੇ ਦੇ ਗਏ ਸਨ ਕਿ “ਅਸੀ ਤੇਰੇ ਸਿੱਖ ਨਹੀ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਨਹੀ ।” ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਦੀ ਵੰਗਾਰ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਏ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਣ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜੇ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਪਏ ਭਾਈ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਭਾਈ! ਕੁਝ ਮੰਗ ਜੋ ਤੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੋਵੇ ।” ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬੋਲੇ, “ਗੁਰੂ ਜੀ! ਜੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰਸਿਖੀ ਤੋਂ ਬੇਦਾਵੇ ਦਾ ਕਾਗਜ਼ ਪਾੜ ਦਿਉ ਅਤੇ ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੋ ।”
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਬੇਦਾਵੇ ਦਾ ਕਾਗਜ਼ ਜੇਬ ਵਿਚੋ ਕੱਢ ਕੇ ਪਾੜ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਭ ਬਦਲ ਕੇ ਮੁਕਤਸਰ (ਹੁਣ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ) ਰੱਖਿਆ ।
14 ਜਨਵਰੀ : ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ
ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਾਘੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਇਹਨਾਂ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ।ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਹਾੜੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ‘ਮਾਘੀ’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੈ।
